Hà Thị Cầu (1917) là một nghệ nhân hát xẩm. Bà được coi là nghệ nhân hát xẩm cuối cùng của thế kỷ 20
Tiểu sử và sự nghiệp
Bà tên thật Hà Thị Năm, sinh năm 1917 tại huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định trong một gia đình 3 đời hát xẩm. Cha mất sớm, bà cùng mẹ về sinh sống tại thôn Quảng Phúc, xã Yên Phong, huyện Yên Mô, Ninh Bình.
Khoảng tám tuổi, cô bé Hà Thị Năm (Cầu là tên con trai cả) đã bê chiếc thau đồng theo bố mẹ lê la khắp các chợ quê để hành nghề hát xẩm kiếm sống. Thời gian sau đó Hà Thị Năm đã nhập tâm làu làu những câu hát rong nơi kẻ chợ. Cha mất năm mười sáu tuổi Hà Thị Năm cùng mẹ sống tại Yên Mô (Ninh Bình). Tại đây bà đã làm vợ thứ 18 của ông trùm xẩm Nguyễn Văn Mậu. Năm đó, ông Mậu 49 tuổi, từng chung sống với 17 người đàn bà, trong đó có 8 bà chính thức. Khi bà gần 40 tuổi thì ông Mậu qua đời, để lại cho bà ba người con.
Năm 1977, sau ngày thống nhất, bà viết bài Theo Đảng trọn đời. Sau đó bà đã được tham dự nhiều hội diễn văn nghệ quần chúng toàn quốc, đoạt được nhiều huy chương vàng, giải thưởng đặc biệt. Năm 1981 -1982, bà được Nhạc viện Hà Nội mời tham gia phụ trách chương trình nghệ thuật chào mừng Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ V. Bà đã nhận được bằng khen năm 1998 của Đài Tiếng nói Việt Nam và giải đặc biệt "Nghệ nhân hát chèo tỉnh Ninh Bình" trong Liên hoan trích đoạn tuồng chèo hay toàn quốc.
Hiện tại bà đã kết thúc công việc hát rong của mình. Hoàn cảnh khó khăn của gia đình bà đã được đề cập nhiều trên các phương tiện truyền thông và đã nhận được nhiều sự ủng hộ tích cực của nhiều người hảo tâm. Những làn điệu xẩm cùng giọng hát của bà là những di sản quý giá còn lại của nghệ thuật xẩm. Bà đã được Hội văn nghệ dân gian Việt Nam tổ chức trao tặng danh hiệu Nghệ nhân dân gian vào ngày 25 tháng 12 năm 2004 và đã được Nhà nước Việt Nam trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú.
Năm 2008, Nghệ nhân Hà Thị Cầu đã nhận được giải thưởng Đào Tấn, giải thưởng cho những đóng góp trong việc gìn giữ vốn quý nghệ thuật dân tộc.
Đĩa nhạc
* VCD Giai điệu 4 mùa
* CD Xẩm chợ - Sài Gòn Audio phát hành
* CD Hát xẩm - Viện âm nhạc